Αποχαιρετώντας το παρελθόν , καλωσορίζοντας το παρόν ...

   Κάποια στιγμή ο παλιός ο χρόνος αποφάσισε να μην "πάει" . Επιθυμούσε να μείνει στον ενθουσιασμό της χαράς που βίωσε , να σταθεί στη ζεστή θλίψη του πόνου που ένιωσε . Χωρίς να το σκεφτεί , επέλεξε να "κάτσει" σε όσα έζησε , στο παρελθόν . Ο νέος όμως χρόνος έρχεται και είναι το παρόν . Σπρώχνει ορμητικά τον παλιό . Δεν μπορούν να μείνουν και οι δύο . Ο παλιός αποχαιρέτησε θλιμμένος που τελείωσε , χαρούμενος που ο νέος ωρίμασε πια και είναι έτοιμος να πάρει τη θέση του . Έτσι έγινε ανάμνηση αφήνοντας χώρο στο νέο βίωμα που θα έρθει . 

   Κάθε χρόνο , κάθε στιγμή που ζήσαμε , γεμίζουμε με εμπειρία που γίνεται ανάμνηση και παρελθόν : η βάση που στηρίζουμε το παρόν μας . Είναι σημαντικό να μπορούμε να αποχαιρετούμε ό,τι πέρασε . Μόνο το παρόν ζούμε πραγματικά γιατί το παρελθόν έφυγε και το μέλλον δεν έχει έρθει ακόμη . Κάποιες φορές μένουμε στο παρελθόν μας ζητώντας να το αλλάξουμε ενώ έχει φύγει πια , αποδίδοντας ευθύνες , επικρίνοντας τον εαυτό μας ή τους άλλους για ό,τι είμαστε παίζοντας ατέλειωτα παιχνίδια για το ποιος φταίει . Άλλοτε σκεφτόμαστε περίσσια το μέλλον μας το οποίο δεν γνωρίζουμε , προβλέποντας , προσδοκώντας υπερβολικά , προεξοφλώντας αυτό που θα έρθει . Επενδύουμε λοιπόν ενέργεια είτε σε αυτό που παρήλθε , είτε σε κάτι που έχει ελάχιστη σχέση με αυτό που τελικά θα συμβεί . Έχουμε την τάση να κολλάμε στο παρελθόν ή να προσβλέπουμε με εμμονή στο μέλλον για να δικαιολογήσουμε την απροθυμία μας να αναλάβουμε την ευθύνη για το παρόν μας .

   Καλωσορίζοντας λοιπόν το "νέο" χρόνο και αφού αποχωριστούμε ό,τι ζήσαμε , μεταποιούμε την εμπειρία μας σε ικανότητα και ωριμότεροι προχωρούμε τον καινούριο δρόμο μαζί με τους ανθρώπους μας επενδύοντας την ενέργεια μας με ζωντάνια στο εδώ και τώρα , στην πραγματικότητα μας .

   

Χρειαζόμαστε τις τελετές ...

   Πλησιάζουν οι γιορτές των Χριστουγέννων . Κάποιες έντονες μνήμες μου αφορούν γιορτές . Αφορμή να συγκεντρωθούμε η ευρύτερη οικογένεια , το σόι για να προετοιμάσουμε τα δώρα , το φαγητό , το χώρο που θα συνευρεθούμε για να μοιραστούμε τη χαρά και τις δυσκολίες της καθημερινότητας μας . Να τελέσουμε πράξεις ιδιαίτερες και μέσα από τη συμμετοχή και την εγγύτητα μας να δώσουμε ξεχωριστό νόημα σε κάποιες στιγμές της ζωής μας . 

   Οι τελετές , είτε αφορούν γενέθλια , γέννηση , θάνατο , κηδεία , ονομαστικές , εθνικές και θρησκευτικές γιορτές έχουν ξεχωριστή μορφή . Διαφέρουν από τις συνηθισμένες μας στιγμές , την καθημερινή μας ρουτίνα . Επιβάλλουν να τις προσέξουμε , να τις εξετάσουμε με λεπτομέρεια , να συγκεντρωθούμε σε αυτές καθώς μας προκαλούν με τη γοητεία τους . Μας προσκαλούν να πλησιάσουμε ο ένας τον άλλον , να "συναντηθούμε" και να ανταλλάξουμε με ζωντάνια και έξαψη τα ανάλογα συναισθήματα της στιγμής : τη χαρά και τον ενθουσιασμό του νέου , τη λύπη , τη θλίψη και τον πόνο της απώλειας , την αγάπη και τη λαχτάρα για τους κοινούς μας στόχους . Τις αναθυμόμαστε καλύτερα ως τις αναμνήσεις και το περιεχόμενο του παρελθόντος μας . Μέσα από τη σημαντικότητα τους νιώθουμε και εμείς σημαντικοί . Κάθε τελετή μας καλεί να προσφέρουμε το "δώρο" μας και να δεχτούμε το δικό μας , να υπερβούμε τον εαυτό μας και να συμμετάσχουμε από κοινού στην ισχυροποίηση των δεσμών μας . Είναι αφορμή να ανασυνταχθούμε και να επαναπροσδιορίσουμε τα πρέπει , τα θέλω , τις ανάγκες μας . Μας δίνουν δύναμη , μας "ξυπνούν" ώστε να βιώνουμε με μεγαλύτερη διαύγεια την καθημερινότητα που τις ακολουθεί . 

   Αυτή η καθημερινότητα είναι η βάση της ζωής μας . Δε διαθέτει το μαγνητισμό της γιορτής καθώς είναι σεμνή , λιτή , ρουτινιάρικη , ανιαρή , δύσκολη . Μέσα από αυτήν όμως αναδύονται οι τελετές της ζωής μας και οι προσδοκίες μας για ξεκούραση , χαρά , επικοινωνία με τους αγαπημένους μας . 

   

Ζώντας με τις απώλειες μας ...

   Χειμωνιάζει . Χάσαμε το δυνατό φως , τη ζέστη του ήλιου και έχουμε να ζήσουμε στο κρύο του χειμώνα . Η ζωή μας είναι γεμάτη από "απαραίτητες" απώλειες , όπως η πρώτη μέρα στο σχολείο , η μετακόμιση , ο χωρισμός , η συνταξιοδότηση , η αρρώστια , τα γηρατειά , ο θάνατος . Άλλοτε χάνουμε το πορτοφόλι , τη δουλειά , την περηφάνεια μας , την αγάπη , την αυτοεκτίμηση , την αίσθηση ασφάλειας μας . 

   Καθημερινά κάνουμε αμέτρητες σημαντικές ή ασήμαντες επιλογές : επιλέγουμε κάτι από κάτι άλλο και έτσι κάτι χάνουμε , κάτι αφήνουμε πίσω μας . Ο τρόπος επομένως που χρωματίζουμε και δίνουμε μορφή στη ζωή μας , περνάει μέσα από τις απώλειες που έχουμε βιώσει μικρές και μεγάλες . Για να προσαρμοστούμε με αυτές πενθούμε μέσα από τη θλίψη ώστε να διαχειριστούμε αυτές τις νέες εμπειρίες και να τις εντάξουμε στην καθημερινότητα μας . Στην περίπτωση όμως της χρόνιας ασθένειας το άτομο είναι σε χρόνια θλίψη , καθώς βιώνει την απώλεια του σώματος του , όπως ήταν πριν . Χάνει την προηγούμενη αυτοεικόνα του ως επαγγελματία , συζύγου , γονιού , φίλου . Χάνει τον έλεγχο της ζωής του , την ανεξαρτησία του . Χρόνια θλίψη νιώθουν και οι γονείς παιδιών σε χρόνια ασθένεια ή με διαταραχή της ανάπτυξης τους , καθώς βιώνουν την απώλεια του παιδιού που ονειρεύονταν ότι θα έχουν . Όταν πάλι πονάει η ψυχή , το άτομο βιώνει οδυνηρά την απώλεια της αίσθησης του αληθινού εαυτού , που οφείλεται στην παραίτηση του από τα συναισθήματα και τις ανάγκες που είχε ως παιδί για να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τις προσδοκίες των γονιών του σχετικά με το παιδί που εκείνοι θα ήθελαν να έχουν . Έτσι όμως ξεχνά εντελώς τα δικά του θέλω και γίνεται ο ψευδής εαυτός που οι άλλοι  ήθελαν .

  Αναγνωρίζοντας τί είναι αυτό που χάσαμε , μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε ποιοι είμαστε στο παρόν και να ενσωματώσουμε τη νέα μας ταυτότητα . Στην ψυχοθεραπεία Gestalt βοηθάμε το άτομο να αποκτήσει επίγνωση του τι πράγματι έχει χάσει . Τον διευκολύνουμε να αναγνωρίσει και να εκφράσει συναισθήματα ανείπωτα : λύπη , πόνο , φόβο , θυμό , άγχος , μοναξιά . Του "εξασφαλίζουμε" χρόνο για να πενθήσει , να θρηνήσει και να αντιληφθεί τις ικανότητες και την ταυτότητα του όπως τώρα είναι , ώστε να μπορεί να βιώνει τη ζωή του με μεγαλύτερη πληρότητα στο παρόν .

Επαφή και απόσυρση ...

  Κανένας μας δεν είναι αυτάρκης . Με την επαφή μας με το φυσικό και κοινωνικό μας περιβάλλον επιδιώκουμε να ικανοποιούμε τις ανάγκες μας . Βρισκόμαστε με τους άλλους για να νιώσουμε εγγύτητα , ασφάλεια , αποδοχή , εμπιστοσύνη . Όταν αισθανθούμε δυσπιστία , απειλή και τρομάξουμε από τη συναναστροφή μας τότε αποσυρόμαστε για να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο . Η επαφή και η απόσυρση είναι από τις πιο σημαντικές λειτουργίες της ύπαρξης μας και μέρος του ρυθμού της ζωής μας . Την ημέρα όταν είμαστε ξύπνιοι έχουμε επαφή με τον κόσμο . Τη νύχτα όταν κοιμόμαστε αποσυρόμαστε , εγκαταλείπουμε την επαφή για να αναδιοργανωθούμε και να προετοιμαστούμε για την καινούρια εμπειρία . 

 Όλα αυτά που μας έλκουν και μας βοηθούν να νιώσουμε οργανική και συναισθηματική πληρότητα επιθυμούμε με ανυπομονησία να τα κερδίσουμε . Πεινώντας θέλουμε να φάμε , ερωτευμένοι θέλουμε το σύντροφο μας . Αφού εκπληρώσουμε αυτές τις επιθυμίες φυσιολογικά αποσυρόμαστε μέχρις ότου μας κινητοποιήσουν οι νέες μας ανάγκες . Αντίθετα ασθένειες , εξευτελισμό , σύγχυση , οικονομική ανασφάλεια , "κακές" σκέψεις που μας φοβίζουν και μας απειλούν ένα μέρος ή και ολόκληρη την ύπαρξη μας , επιδιώκουμε να τα εξαφανίσουμε , να τα καταστρέψουμε , να τα απομακρύνουμε από τη ζωή μας . Και είναι πολλά τα ερεθίσματα που μας κάνουν στην καθημερινότητα μας να νιώθουμε άγχος , αποδιοργάνωση : οι δυσκολίες στις σχέσεις μας , η οικονομική αβεβαιότητα , η βία , τα οικονομικά και θρησκευτικά σκάνδαλα κλονίζουν την πίστη μας σχετικά με τον τρόπο που οργανώσαμε τη ζωή μας , ώστε να νιώθουμε σύγχυση και δυσπιστία που τις μεταφέρουμε και στη συμπεριφορά μας .  Μένουμε τόσο πολύ να σκεφτόμαστε όλα αυτά που μας μπερδεύουν και χρειάζεται να τα λύσουμε αφού αφορούν την επιβίωση μας , ώστε να εμποδίζουμε την πλήρη και ικανοποιητική επαφή μας με το σύντροφο μας με τα παιδιά μας με τους σημαντικούς άλλους .

 Έτσι συναναστρεφόμαστε μερικώς αποσυρμένοι , χάνοντας τη βίωση όλων αυτών των συναισθημάτων που αισθανόμαστε στην αλληλεπίδραση μας με τους άλλους και τα οποία μας ωθούν σε κινητοποίηση και δράση . Είναι σημαντικό λοιπόν να ξεδιαλύνουμε από τί αποσυρόμαστε για να αναγνωρίσουμε και τί είναι αυτό που θέλουμε να αλλάξουμε . Ορίζοντας τί χρειαζόμαστε στην καθημερινότητα μας από τον εαυτό μας και το περιβάλλον μας , προετοιμαζόμαστε για αποτελεσματική επαφή .

Το άγχος στην καθημερινότητα μας ...

   Για να ανταποκριθούμε στα ερεθίσματα που προέρχονται από μέσα μας ή από το περιβάλλον μας κινητοποιούμε όλο μας τον οργανισμό , το σώμα μας . Μπροστά στο νέο κίνητρο για δράση νιώθουμε έξαψη , υπερδιέργεση , σωματική αναστάτωση είτε είναι ερωτική , επιθετική , δημιουργική . Χρειάζεται για αυτό να αυξήσουμε το ρυθμό της αναπνοής μας και στην εισπνοή και την εκπνοή ώστε να εφοδιαστούμε με ενέργεια ικανή για να δράσουμε . Πολλές φορές όμως από φόβο για το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς μας εμποδίζουμε αυτή την κινητοποίηση μας , μπλοκάροντας την αναπνοή μας . Εισπνέουμε ρηχά παίρνοντας λίγο αέρα που τον κρατάμε μέσα μας σφίγγοντας το στήθος μας , το λαιμό μας , τους ώμους μας και εκπνέουμε άτονα και ακανόνιστα . Το σφίξιμο , η πίεση που νιώθουμε είναι το άγχος . 

  Το άγχος είναι λοιπόν ένα ψυχοσωματικό φαινόμενο που το γνωρίζουμε όλοι μας . Σε διάφορες στιγμές της μέρας αγωνιζόμενοι για την επιβίωση μας νιώθουμε στιγμιαία άγχος  . Σταματάμε δηλαδή ακόμη και να αναπνέουμε για λίγο μπροστά σε ένα δυνατό ερέθισμα αφού ο ήχος και οι μυϊκές κινήσεις της αναπνοής μας είναι πηγές διάσπασης και στρέφουμε πλήρως την προσοχή μας στο καινούριο που αντιμετωπίζουμε . Το "σταμάτημα" αυτό γίνεται παθολογικό όταν εκτείνουμε αυτή την επείγουσα συμπεριφορά απεριόριστα . Τότε το άγχος μας καθηλώνει , μας στερεί από τον πολύτιμο αέρα και εμποδίζει τη δράση μας , την οποία αντικαθιστά η σκέψη μας . Σκεφτόμαστε πολύ τα αποτελέσματα της πιθανής συμπεριφοράς μας , ελέγχουμε με φόβο τις υποθετικές συνέπειες της προσπαθώντας να προβλέψουμε τί θα συμβεί στην αλληλεπίδραση μας . Στερούμε έτσι την αναπνοή μας και τις σχέσεις μας από τη ζωντάνια μιας πιο "αυθόρμητης" δράσης μένοντας ακίνητοι , σφιγμένοι , "ήρεμοι" αν και αναστατωμένοι επιδιώκοντας να προδιαγράψουμε με ασφάλεια αυτό που θα συμβεί στο μέλλον . 

   Το άγχος μας ταλαιπωρεί κάποιες φορές σε μεγάλο βαθμό , ώστε να πούμε : φτάνει πια , ως εδώ . Στην ψυχοθεραπεία Gestalt εστιάζουμε στα μηνύματα που μεταφέρει το σώμα μας καθώς αναγνωρίζουμε ποια είναι η απειλή , ο κίνδυνος που μας προκαλεί αναστάτωση , πότε και πώς την εμποδίζουμε ώστε να απελευθερώσουμε σταδιακά αυτή την μπλοκαρισμένη έξαψη που μας ζητά να την μετατρέψουμε σε δημιουργική δράση για να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας οι οποίες την κινητοποιούν . Προσκαλούμε σε μια εξερεύνηση νέων τρόπων που θα μας επιτρέψουν μια πιο ζωντανή και ολοκληρωμένη συμπεριφορά στο εδώ και τώρα .

Εκφράζουμε το θυμό μας ;

  Ανατρέχοντας στο λεξικό στη σημασία της λέξης θυμός, συναντάμε την πνοή , τη ζωή , τη διάθεση , το θάρρος , την επιθυμία , την οργή . Έννοιες που κυριαρχούν στη ύπαρξη μας . Πώς λοιπόν καταλήγουμε να τον φυλακίζουμε μέσα μας , χαρακτηρίζοντας τον βασικά ως "αρνητικό" συναίσθημα ; Ενώ παρατηρώντας τα παιδιά στην αλληλεπίδραση τους βλέπουμε ότι όταν θυμώνουν  , οργίζονται παίρνουν θέση για μια επιθυμία τους , διεκδικούν , ενεργοποιούνται , μαλώνουν και φτάνουν σε μια "λύση" . Έχουν εκφράσει την απαίτηση τους , τη διαφωνία τους , προσπάθησαν και συνεχίζουν να συνυπάρχουν σε μια νέα ισορροπία μεταξύ τους . 

 Όταν θυμώνουμε λοιπόν κινητοποιούμαστε για να αμυνθούμε , να αντισταθούμε σε ό,τι θεωρούμε ότι θα μας βλάψει . Επιδιώκουμε την επιβίωση μας και καθώς μεγαλώνουμε , μαθαίνουμε να στοχεύουμε και στην καλύτερη συμβίωση μας . Αν όμως συναντήσουμε μεγαλύτερη αντίσταση από όση αντέχουμε , τότε οδηγούμαστε συχνά , ως παιδιά , ως μαθητές , ως πολίτες στη συνέχεια να φιμώνουμε το στόμα μας και τις πράξεις μας . Έτσι όμως δεσμεύουμε μέσα μας την ενέργεια , τη μεγεθύνουμε μέχρι που μας πνίγει . Πνίγει την ικανότητα μας να αλληλεπιδρούμε με αποτελεσματικότητα , τον αυτοσεβασμό μας αφού οι άλλοι δεν ανέχθηκαν τη διαφορετική μας θέση . Γινόμαστε θυμωμένοι γονείς απαιτώντας από τα παιδιά μας να καταπνίξουν τον αυθορμητισμό τους , τις απαιτήσεις τους , το θυμό τους . Ζητάμε την υποταγή τους  στο θέλημα μας . Γινόμαστε θυμωμένοι πολίτες που αποποιούμαστε την ευθύνη μας ότι μπορούμε να αλλάξουμε τις συνθήκες μέσα στις οποίες ζούμε . 

   Σιγά σιγά ξεχνάμε το λόγο και "απλά" παραμένουμε θυμωμένοι χωρίς να συνειδητοποιήσουμε ότι νιώθουμε έτσι και αντιδρούμε σε άσχετες στιγμές , σε άσχετους ανθρώπους , που δεν μας φταίνε . Και δεν μπορούμε ούτε να αφήσουμε το θυμό μας , να ξεθυμάνουμε , ούτε όμως και τον εκφράζουμε με τρόπο που θα μας βοηθήσει να θυμηθούμε και πόσο συμπαθούμε και επιθυμούμε τους ανθρώπους αυτούς που μας θυμώνουν είτε είναι οι γονείς μας , τα παιδιά μας , οι συγγενείς μας , οι φίλοι μας , οι συνεργάτες μας . Γιατί αν δεν υπήρχαν και στοιχεία που συμπαθούσαμε σε αυτούς δεν θα παραμέναμε θυμωμένοι και απλώς θα τους ξεχνούσαμε . Μέσα από την ψυχοθεραπεία Gestalt  συνειδητοποιούμε την ανάγκη μας να θυμώνουμε και να εκφράζουμε τις διαφωνίες μας , να διεκδικούμε την ατομική μας θέση ώστε να επανακτήσουμε τη δύναμη μας για να συμμετέχουμε στον καθημερινό μας αγώνα για αληθινή επικοινωνία και συμβίωση .

Μισοτελειωμένες υποθέσεις ...

   Από κάθε άνθρωπο που έχει σημαντικό ρόλο στη ζωή μας - τους γονείς μας , τους συγγενείς , τους φίλους , τους συντρόφους μας , τα παιδιά , τους συνεργάτες μας - πήραμε και παίρνουμε και από ένα "κομμάτι" που μας βοηθάει να συμπληρώνουμε και να ολοκληρώνουμε τη μορφή μας , την προσωπικότητα μας . Συναναστρεφόμαστε εκφράζοντας τις ανάγκες μας και μέσα από την επαφή μας τις ικανοποιούμε ολοκληρώνοντας έτσι τη "συνάντηση" μας ώστε να προχωρήσουμε σε μια νέα εμπειρία . Κάποιες στιγμές όμως , συναισθήματα που δεν εκφράσαμε και βιώματα που δεν ζήσαμε με κάποιους από τους σημαντικούς άλλους , αποτελούν μισοτελειωμένες εμπειρίες που ζητούν ολοκλήρωση . 
  Έχουμε την τάση ως οργανισμοί από τη φύση μας , να ολοκληρώνουμε μια κατάσταση ή συναλλαγή που δεν έχει τελειώσει , όπως ο νους μας προσπαθεί να τελειοποιήσει και να δει ολοκληρωμένο ένα σχήμα που δεν έχει ολοκληρωθεί . Έτσι αυτές οι μισοτελειωμένες εμπειρίες επιμένουν στη μνήμη , στην ψυχή μας και όταν γίνουν αρκετά ισχυρές μας προκαλούν ανησυχία , καταπίεση , αγωνία . Αρκεί να σκεφτούμε πως συμπεριφερόμαστε όταν έχουμε μείνει με το μυαλό μας και το σώμα μας αλλού απο τη συγκεκριμένη στιγμή που ζούμε τώρα γιατί δεν τα είπαμε και δεν τα κάναμε όπως θέλαμε . Με αυτό τον τρόπο όμως "θολώνουμε" την παρούσα εμπειρία καθώς δεν μπορούμε να δώσουμε όλη την προσοχή μας και εμποδίζουμε την επένδυση της ενέργειας μας σε τωρινά γεγονότα . Αποφεύγουμε λοιπόν τα οδυνηρά συναισθήματα που φοβόμαστε ότι θα νιώσουμε αν προσπαθήσουμε να εκφράσουμε τη θλίψη , τον πόνο , το θυμό , το ενδιαφέρον , τη χαρά , την αγάπη μας στον πατέρα μας , το φίλο μας , το σύντροφο , το παιδί μας . Το σημαντικό είναι ότι αποφεύγοντας , στην ουσία επαναλαμβάνουμε τις μισοτελειωμένες εμπειρίες μας και με άλλους ανθρώπους καθώς ασυνείδητα ενώ στοχεύουμε στη λύση τους δεν το πετυχαίνουμε εφόσον διατηρούμε αμετάβλητη τη στάση μας .
  Καθώς μεγαλώνουμε , μέσα από την επαφή μας με οριακές εμπειρίες , όπως τα γενέθλια , το γέρασμα του σώματος μας , την αποχώρηση των παιδιών από το σπίτι , το θάνατο κάποιων γνωστών μας , μπορούμε να πάρουμε το κίνητρο για να σταματήσουμε την επανάληψη , να ξυπνήσουμε και να δούμε τί μας εμποδίζει και αποφεύγουμε να αλλάξουμε τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε . Μέσα από την ψυχοθεραπεία Gestalt συνειδητοποιούμε ότι είναι δυνατό να επενδύσουμε την ενέργεια και το χρόνο μας εκφράζοντας τα θαμμένα συναισθήματα μας στους ανθρώπους που αγαπάμε και ζούμε μαζί την περιπέτεια της ζωής μας .
  

Μπορούμε να αλλάξουμε ;...

   Η αντίληψη που έχουμε για το αν και κατά πόσο μπορούμε να αλλάξουμε , συμπυκνώνεται στη φράση που ακούμε συχνά : "βρε αλλάζει ο άνθρωπος ;" . Αν σκεφτόμαστε αυτή την αλλαγή ως μια ριζική μεταβολή αυτού που ήμασταν σε κάτι εντελώς διαφορετικό , τότε σαφώς και δεν μπορεί να συμβεί . Ας δούμε όμως ανθρώπους με εξάρτηση από ναρκωτικά ή αλκοόλ , άλλους που πάσχουν από κάποια χρόνια ασθένεια και κάποιους που μέσα από τη συμβουλευτική και την ψυχοθεραπεία αφού εγκατέλειψαν προηγούμενες συμπεριφορές που τους έφερναν σε σύγκρουση μέσα τους και με το περιβάλλον τους , επιλέγουν νέους τρόπους ώστε να ζουν αρμονικότερα με τον εαυτό τους και τους άλλους . 

  Η αλλαγή λοιπόν έρχεται μέσα από την απόφαση μας να αντιμετωπίσουμε αυτό που μας δυσκολεύει : ένας γάμος που δεν μας ικανοποιεί  , η αναποτελεσματική επικοινωνία με τα παιδιά μας , τους φίλους μας , η αίσθηση ότι τίποτε δεν μας ευχαριστεί στη ζωή μας . Με το να αποφεύγουμε να αλλάξουμε ό,τι δεν μας αρέσει επειδή φοβόμαστε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο διαφορετικό , ότι μόνο έτσι είναι δυνατόν να ζήσουμε . αφού όποια προσπάθεια καταλήγει σε αποτυχία , οδηγούμαστε κάθε φορά και σε νέο αδιέξοδο . Και στο αδιέξοδο νιώθουμε σύγχυση , αφού μας είναι ακατανόητοι οι λόγοι : πώς ενώ το επιθυμούμε να βγούμε από αυτό , με τη συμπεριφορά μας το βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας μέσα στο χρόνο . Έτσι μέσα από την επανάληψη του το αδιέξοδο γιγαντώνεται στο μυαλό μας , το φοβόμαστε πιο πολύ και το αποφεύγουμε ακόμη περισσότερο . Μένουμε ακινητοποιημένοι σε αναποτελεσματικές συμπεριφορές μη πιστεύοντας ότι γίνεται να αλλάξουμε τον τρόπο δράσης μας . 

  Προτιμάμε λοιπόν να διατηρούμε προσδοκίες από τον εαυτό μας , τους φίλους μας , τους συντρόφους μας , τα παιδιά μας , οι οποίες αφορούν την ιδανική εικόνα που έχουμε στο μυαλό μας για αυτούς . Ενώ αν κατανοήσουμε το αδιέξοδο , ανακαλύπτουμε ότι το μεγαλύτερο μέρος του είναι θέμα της φαντασίας μας , καθώς φαντασιώνουμε ότι κάτι άσχημο θα συμβεί αν εγκαταλείψουμε ό,τι κάνουμε μέχρι τώρα . Μέσα από την ψυχοθεραπεία  συνειδητοποιούμε αυτό που αποφεύγουμε και δεν μας είναι εμφανές , τα εμπόδια που βάζουμε στον εαυτό μας και δεν μας αφήνουν να πειραματιστούμε , να ρισκάρουμε σε νέες μορφές δράσης . Προχωράμε βήμα βήμα αναγνωρίζοντας ότι η αλλαγή δεν χρειάζεται να είναι άλμα . Έτσι αφήνουμε πίσω τις καταστροφικές φαντασιώσεις για το πώς θα έπρεπε να είναι η ζωή μας αναζητώντας πώς μπορούμε να την ταυτίσουμε με την πραγματικότητα .

Συμπάθεια και ματαίωση ...

   Καθημερινά διαμορφώνουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους είτε δείχνοντας συμπάθεια δηλαδή ενδιαφέρον , συμμετέχοντας στη λύπη τους , συμπάσχοντας , εκφράζοντας την αγάπη μας είτε αποφασίζοντας να μην πραγματοποιήσουμε τις προσδοκίες που έχουν από εμάς , να τους ματαιώσουμε επιλέγοντας να ικανοποίησουμε και τις δικές μας ανάγκες . Κάπως έτσι λειτουργούμε και στην προσπάθεια να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας . 

  Αρχικα ανταποκρινόμαστε με ενδιαφέρον και ανησυχία στο κλάμα του μωρού μας που επιτάσσει την προσοχή μας , καθώς το ίδιο αδυνατεί να στηρίξει και να εκπληρώσει τις ανάγκες του . Σταδιακά όμως και όσο μεγαλώνει , αναπτύσσει δεξιότητες που το βοηθούν να αντεπεξέρχεται σιγά σιγά μόνο του στις απαιτήσεις του ίδιου και του περιβάλλοντος . Έτσι αν συνεχίσει να παίρνει από εμάς τη στήριξη που χρειάζονταν μόνο ως μωρό τότε δε νιώθει την ανάγκη να κινητοποιηθεί και να χρησιμοποιήσει τις νέες του ικανότητες για να ανακαλύψει ότι ίσως είναι ικανός να το κάνει και μόνος του . Κακομαθαίνει λοιπόν με το να μην στερείται ό,τι πριν χρειάζονταν να του δίνουμε και έτσι σταματά να εξελίσσεται και να μαθαίνει να λειτουργεί μόνος του πια . Αντίθετα χρησιμοποιεί το δυναμικό του για να χειριστεί εμάς τους μεγάλους ώστε να συνεχίσουμε να εκπληρώνουμε τα αιτήματα και τις επιθυμίες του . Εξαρτάται από εμάς και αποζητά την υποστήριξη μας , πλέον μέσα από το χειρισμό . Διακρίνει τα αδύνατα σημεία μας και τα εκμεταλλεύεται . Χρησιμοποιεί κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορές για να "κερδίζει" παίζοντας ρόλους : του κλαψιάρη , ζητώντας καθοδήγηση - δεν ξέρω τί να κάνω - κολακεύοντας έτσι τον εγωισμό μας . Έτσι όμως χάνει τον αυθορμητισμό του εξαρτώντας την αυτοεκτίμηση του από τους γύρω του , αφού υιοθετεί το ρόλο του αβοήθητου . 

  Το παιδί μας χρειάζεται την ματαίωση μας μέσα στο προστατευμένο πλαίσιο της οικογένειας μας , καθώς έτσι προετοιμάζεται , ώστε να βρίσκει λύσεις μπροστά στις ματαιώσεις που θα βιώσει ούτως ή άλλως στη ζωή του . Απομακρύνουμε λοιπόν τα εμπόδια που το παρακωλύουν να σταθεί στα πόδια του , επιδιώκοντας να περάσει από την υποστήριξη μας στην αυτοϋποστήριξη του . Εξάλλου ένας υγιής άνθρωπος χρειάζεται να διαθέτει την ικανότητα συνδιασμού συμπάθειας και ματαίωσης , καθώς έτσι δεν ποδοπατά τις ανάγκες των άλλων ούτε όμως επιτρέπει να ποδοπατήσουν τις δικές του .

Φόβος ...

   Για κάποιες στιγμές μερικές φορές πριν συναναστραφούμε με τους άλλους αναρωτιόμαστε : Έχει νόημα που επικοινωνούμε τις σκέψεις και το βίωμα μας ; Ποιες θα είναι οι αντιδράσεις τους όταν μας δουν και μας ακούσουν είτε είναι οι δικοί μας , οι φίλοι μας , οι συνεργάτες μας ; Κάθε συμπεριφορά μας είναι και μια έκθεση μας στην κριτική , την αποδοχή και την απόρριψη . Και το γεγονός αυτό μας γεμίζει φόβο , ο οποίος ή μας αποτρέπει για λίγο από το να βγούμε προς τα έξω , να ρισκάρουμε να "βρεθούμε" μαζί ή μας πιέζει να μείνουμε στην ασφάλεια , τη βεβαιότητα της σιωπής μας . 

  Σαφώς ο φόβος μας προστατεύει , μας προφυλάσσει από τον περιττό πόνο μέσα από την πρόβλεψη και την προσοχή που δείχνουμε στην καθημερινή μας ζωή . Είναι η κυρίαρχη ασπίδα μας απέναντι στο απρόοπτο από τις αρχές της ζωής μας , η οποία γίνεται και μέσο με το οποίο μας μαθαίνουν να υπάρχουμε στη συμβίωση μας . Είτε ως απειλή σε κάθε ενέργεια μας να πάψουμε να είμαστε προβλέψιμοι : "καλά" παιδιά , "καλοί" πολίτες , είτε ως ύπνωση μεταβιβάζοντας μας όλα τα πρέπει που "χρειαζόμαστε" για να προσαρμοστούμε στις κοινωνικές συνθήκες χωρίς ιδιαίτερα περιθώρια αμφισβήτησης . Ο φόβος μας μπορεί να είναι : αν πάρω το ρίσκο να εκφράσω τις σκέψεις μου , τα συναισθήματα μου , τα θέλω μου δεν θα είμαι αρεστός , δεν θα με αγαπούν πια . Θα είμαι μόνος . Έτσι μαθαίνουμε να λαχταράμε την ασφάλεια και γινόμαστε απρόθυμοι να ρισκάρουμε . Βάζουμε σε καλούπι τη συμπεριφορά μας , κάτι που μας παρέχει βεβαιότητα αλλά και ακαμψία , ανία . Παίζοντας τους ίδιους ρόλους συνεχώς , βαριόμαστε και χάνουμε την ικανότητα να αντιμετωπίζουμε το καινούριο της κάθε μας στιγμής . Γι' αυτό γεμίζουμε το κενό που υπάρχει ανάμεσα στο τώρα και το μέλλον μας , κάτι που μας αγχώνει έντονα , με περίσσια σχέδια και υπερβολικές προβλέψεις . 

  Μπουρούμε όμως να επιλέξουμε με κάποιο φόβο και με χαρά μαζί , να "συναντηθούμε" , μαθαίνοντας σιγά σιγά να διαχειριζόμαστε τη σύγκρουση που βιώνουμε όταν προσπαθούμε συνάμα να ακολουθούμε τα θέλω μας , τις επιθυμίες μας για να είμαστε αυθεντικοί και την ανάγκη μας να ενσωματωθούμε όσο πιο αρμονικά μπορούμε στην κοινωνία που ζούμε .

Η ανάγκη μας να ανήκουμε ...

   Είμαστε "μέρος" των γονιών μας και αυτοί μέρος των γονιών τους και ούτω καθεξής . Τα γονίδια μας και τα κύτταρα μας προέρχονται από τον πατέρα μας , τη μητέρα μας και τους προγόνους μας . Τα κύτταρα όλων αυτών των ανθρώπων μέσα στο χρόνο καταλήγουν να διαμορφώνουν σήμερα το σώμα μας και τον ψυχισμό μας . Είναι οι ρίζες μας . Και οι ρίζες οι βαθιές , οι δυνατές είναι που στηρίζουν και δυναμώνουν ένα δέντρο . Έτσι και εμείς για να αναπτυχθούμε και να ζήσουμε τους χρειαζόμαστε για βάση , να "πατήσουμε" και να γίνουμε μέρος ενός όλου που εξελίσσεται . Ανήκοντας . 

  Μέσα από τη συμβίωση καθώς οι γονείς μας παρακολουθούν , παρατηρούν και προσέχουν την ανάπτυξη μας , μάρτυρες της ζωής που διανύουμε , γινόμαστε ολοένα και πιο υπαρκτοί . Η παρουσία μας αποκτά νόημα αφού έχει αντίκτυπο σε άλλους έξω από τον εαυτό μας . Βλέπουμε στα μάτια τους , στην αγκαλιά τους , στο χαμόγελο τους , στη δυσαρέσκεια τους την εικόνα μας . Μαθαίνουμε ποιοι είμαστε γνωρίζοντας τους . Και νιώθουμε τόσο απαραίτητη την ύπαρξη τους , όπως και του παππού και της γιαγιάς , παίρνοντας από τον καθένα τους διαφορετική αίσθηση συναισθηματικής ασφάλειας και βεβαιότητας , απαραίτητες όταν μόνοι καλούμαστε να ζήσουμε τη συνέχεια της ζωής μας . 

  Λοιπόν , αντιλαμβανόμενοι τις ρίζες μας ριζώνουμε και εμείς , προετοιμαζόμαστε να αναλάβουμε την ευθύνη της δικής μας οικογένειας . Με αυτό το δεσμό δενόμαστε μέσα από τα κοινά μας βιώματα , υπερβαίνουμε τον εαυτό μας , την ψυχική μας απομόνωση και μοναξιά και για αυτό γεμίζουμε , διευρύνουμε μέσα απο την κοινή εμπειρία της χαράς , της λύπης , της δυστυχίας , του πόνου , της εξέλιξης . Έτσι από "μικροί" που είμαστε όταν βιώνουμε τη ζωή μας μόνοι , αποκτάμε νόημα για να υπάρχουμε καθώς είμαστε αναγκαίο κομμάτι ενός μεγάλου ψηφιδωτού . 

   Μπορούμε λοιπόν μέσα από το δεσμό μας με τους άλλους να αφήνουμε την μοναξιά μας προσπαθώντας να διατηρούμε το σύνορο μεταξύ μας καθαρά καθορισμένο ώστε ούτε να αποσυρόμαστε τελείως από την κοινότητα , ούτε να την επιτρέπουμε να μας καταπίνει . Τη σημασία αυτού του συνδέσμου την περιγράφει ξεχωριστά ένας άνθρωπος που έπασχε από καρκίνο , μέλος μιας ψυχοθεραπευτικής ομάδας : "Ξέρω πως είμαστε όλοι πλοία που ταξιδεύουμε στο σκοτάδι και ότι ο καθένας από εμάς είναι ένα πλοίο μοναχικό , είναι όμως τόσο ανακουφιστικό να βλέπεις τα φώτα των γειτονικών πλοίων να σκαμπανεβάζουν πλάι σου" .

   

Ζώντας μέσα στην ομάδα ...

   Κάθε στιγμή της ζωής μας είμαστε μέλος μιας ομάδας : της οικογένειας μας , της σχολικής τάξης , των φίλων μας , της αθλητικής ομάδας , των συνεργατών μας , ενός πολιτιστικού συλλόγου . Συμμετέχουμε , συμφωνούμε , συγκρουόμαστε , αποσυνθέτουμε , συνθέτουμε , μοιραζόμαστε τη χαρά της συνύπαρξης , της αλληλοστήριξης αφήνοντας πλάι την προσωπική μας μοναξιά . Γιατί λοιπόν γίνεται λόγος συχνά σήμερα για ομάδες γονέων , αυτογνωσίας , στήριξης ανθρώπων σε χρόνια ασθένεια , με εξάρτηση από το αλκοόλ ή τα ναρκωτικά ;

  Μέσα στην οικογένεια μας , την πιο σημαντική ομάδα , μαθαίνουμε τον τρόπο για να υπάρχουμε με τους άλλους . Ταυτιζόμαστε με τους γονείς μας , μιμούμαστε τη συμπεριφορά τους άκριτα και μέσα από τις ομοιότητες μας νιώθουμε ασφάλεια και την ικανοποίηση ότι ανήκουμε κάπου . Καθώς μεγαλώνουμε , αναπτύσσουμε την κριτική μας σκέψη και τη φυσική μας δύναμη . Αναγνωρίζουμε τί μας ταιριάζει από ό,τι μαθαίνουμε από τους άλλους και νιώθουμε αρκετά δυνατοί για να διεκδικήσουμε τις ανάγκες μας και να αντιπαρατεθούμε , να συγκρουσθούμε , να διαφοροποιηθούμε και να αποκτήσουμε έτσι την ατομική μας υπόσταση . Αν οι γονείς "επιτρέψουν" και σεβαστούν τη διεκδίκηση , την μαχητικότητα , τη διαφοροποίηση μας , τότε μπορούμε πλέον σε κλίμα εμπιστοσύνης και σεβασμού ο ένας του άλλου , από κοινού να διαμορφώνουμε το χώρο και τον τρόπο συνύπαρξης μας . Κάποτε όμως χρειαζόμαστε να αναθεωρήσουμε και να ανασυγκροτήσουμε τον τρόπο ύπαρξης μας και το κάνουμε αποτελεσματικά σε μια άλλη ομάδα ...

  Μέσα στις ομάδες θεραπείας - συμβουλευτικής μοιραζόμαστε τις ομοιότητες και εξερευνούμε τις διαφορές των εμπειριών μας . Σε κλίμα εμπιστευτικότητας , μη κριτικής διάθεσης , αποφεύγοντας τις συμβουλές , σεβόμενοι τη σιωπή , ταυτιζόμαστε μέσα από τα κοινά μας βιώματα και ανακαλύπτουμε ότι δεν χρειάζεται να βιώνουμε μόνοι τις αγωνίες και τα προβλήματα μας . Μπορούμε να μάθουμε ο ένας από τον άλλο . Ξεθυμαίνουμε , μοιραζόμαστε απωθημένα και συγκρατημένα συναισθήματα , καθησυχάζουμε αφού δεν είμαστε οι μόνοι που ζούμε τέτοιες εμπειρίες και αναζητούμε όχι συνταγές συμπεριφοράς , μα τον ξεχωριστό και προσωπικό τρόπο για να αντιμετωπίζουμε δημιουργικά τις δυσκολίες μας στην καθημερινή μας συμβίωση .

   

Τα λόγια περισσεύουν ...

   Μιλάμε , ακούμε , διαβάζουμε , βλέπουμε στην τηλεόραση να συζητούν οι πολιτικοί μας εκπρόσωποι και τα λόγια πολλές φορές περισσεύουν . Μιλάμε για διάλογο ως μέσο για να τα βρούμε , να συμφωνήσουμε ώστε να συμβιώνουμε καλύτερα και αυτό που μπορούμε να συμπεράνουμε , αν το καλοσκεφτούμε , είναι ότι προσπαθούμε να επιβάλλουμε τη γνώμη μας ως τη σωστή . Ακόμη και όταν το πετυχαίνουμε , πού είναι η αίσθηση του μοιράσματος και της αποδοχής που τόσο έχουμε ανάγκη ;

  Θεωρούμε ότι διαλεγόμαστε πιο πολύ με την ομιλία , με τις λέξεις που ακούμε , ενώ μεταφέρουμε ταυτόχρονα σημαντικά μηνύματα και με το σώμα μας . Βλέπουμε , αγγίζουμε , μυρίζουμε το παιδί μας στη βρεφική του ηλικία . Καθώς ακόμη δεν έχει κατακτήσει την ικανότητα της ομιλίας κατορθώνουμε όχι μόνο να αντιληφθούμε τις ανάγκες του αλλά και να νιώσουμε πληρέστερα την ικανοποίηση ότι το κατανοήσαμε και επικοινωνήσαμε όχι μόνο μέσω της σκέψης μας μα και μέσα από το βλέμμα των ματιών του , από το κοινό μας άγγιγμα , από τη φρεσκάδα της μυρωδιάς του . Συμμετέχουμε στο διάλογο ολόκληροι με τη σκέψη και το σώμα μας και ως ερωτικοί σύντροφοι : ψηλαφούμε το κορμί του άλλου για να το γνωρίσουμε , το λιμπιζόμαστε με τα μάτια μας , το γευόμαστε σε μια σιωπηρή συνομιλία . Έτσι όταν "ακούμε" τον άλλο , ζούμε την άμεση και μοναδική εμπειρία της στιγμής , απαλλαγμένοι από τις υποθέσεις , τις προκαταλήψεις που έχουμε στο μυαλό μας οι οποίες μας εμποδίζουν να είμαστε ολόκληροι στο παρόν μαζί του . Μοιραζόμαστε τότε ο καθένας την προσωπική μας αλήθεια , αφού μέσα από τις ερωτήσεις ζητούμε να "απαντήσουμε" , να συναντήσουμε το συνάνθρωπο μας . 

  Μπορούμε λοιπόν είτε να μονολογούμε κερδίζοντας τάχα την επιβολή της γνώμης μας ή να διαλεγόμαστε , αφού αναγνωρίσουμε ότι ο άλλος απέναντι μας είναι διαφορετικός : έχει άλλες σκέψεις από εμάς , άλλο σώμα . Ακόμη και όταν μοιάζουμε πολύ , κάπως διαφέρει . Κάπως διαφέρουμε . Και έτσι κερδίζουμε ο ένας από τον άλλο την αίσθηση ότι ναι , καποιος σεβάστηκε αυτό που είμαι , με άκουσε , με αισθάνθηκε , ενδιαφέρθηκε για μένα . Συνυπάρξαμε , συνυπάρχουμε .